Hoe en wanneer heffen we de gedeeltelijke lockdown op? Deze vraag houdt de Duitse politiek bezig sinds de nieuwe maatregelen ten behoeve van het indammen van SARS-CoV-2 zijn ingegaan. Een te snelle opheffing van de lockdown zou een snelle overbelasting van het gezondheidssysteem met fatale gevolgen betekenen. Verschillende politici en economen wijzen echter ook op de verregaande beperkingen voor burgers en de negatieve gevolgen voor de economie van de huidige strikte maatregelen. Uiterlijk na Pasen moet er een plan klaarliggen. De federale en deelstaatregeringen vermijden concrete uitspraken over de exitstrategie, maar het is duidelijk dat een terugkeer naar de normaliteit geleidelijk zal moeten gebeuren. Duitsland zet daarbij in op uitgebreide tests, meer personeel in de gezondheidszorg en digitale oplossingen voor het volgen van contacten van besmette personen.
Minder lang steunpaketten, meer investeren in gezondheid
Instanties als het ifo-institut in München en het Rhein-Westfalisches Institut für Wirtschaftsforschung (beide instituten voor economisch onderzoek) waarschuwen voor de enorme kosten die een lange shutdown en de daarbij horende steunpaketten voor het bedrijfsleven van de regering betekenen. Zij dringen aan op een stapsgewijze exit-strategie in verbinding met effectieve maatregelen ter bevordering van de gezondheid: veel testen, bescherming van risicogroepen en hygiënemaatregelen in de openbare ruimte.
De minister van Volksgezondheid, Jens Spahn (CDU), ziet het liefst een balans tussen eigen verantwoordelijkheid van burgers en controle door de regering. Jongere personen, die weinig risico lopen op een zwaar ziekteverloop, kunnen wellicht eerder terug naar de normaliteit, risicogroepen moeten langer afgezonderd blijven.
De 38 Duitse universitaire ziekenhuizen hebben inmiddels hun krachten gebundeld om gezamenlijk onderzoek ten behoeve van behandeling van Covid-19 uit te voeren, als ook de verzorging van patiënten te optimaliseren. Op een centraal platform worden actieplannen, diagnose- en behandelingsstrategieën van de universitaire ziekenhuizen en andere spelers in de gezondheidszorg systematisch verzameld. De Berlijnse Charité heeft deze samenwerking geïnitieerd en zal het netwerk coördineren. Het Ministerie voor Onderwijs en Onderzoek heeft hiervoor in 2020 €100 miljoen en voor 2021 nog eens €50 miljoen ter beschikking gesteld.
Digitale hulpmiddelen
Om mogelijke besmettingen zo consequent en betrouwbaar mogelijk te kunnen detecteren, overweegt de Duitse regering digitale hulpmiddelen in te zetten. De federale autoriteit voor infectie- en niet-overdraagbare ziekten, het Robert-Koch-Institut (RKI), heeft van het telecombedrijf Deutsche Telekom al twee reeksen met locatiegegevens van Telekom-klanten gekregen. Er bestaat echter nog geen wettelijke grondslag op basis waarvan de regering deze gegevens mag gebruiken om contacten van COVID-19-patienten te traceren: een dergelijke procedure zou in strijd zijn met de wet op gegevensbescherming. Minister Spahn wilde hiertoe aanvankelijk een wetswijziging voorstellen, trok dit echter voorlopig weer terug.
Het privacyrecht-conforme alternatief is een app, die burgers vrijwillig installeren en daarmee toestemming voor het gebruik van hun gegevens geven. Zo’n app, die door het Rode Kruis in Oostenrijk al wordt gebruikt, zou fungeren als een soort digitaal dagboek, waarin gebruikers hun contacten opslaan. Via Bluetooth kunnen telefoons die zich in de buurt bevinden worden gelokaliseerd, de appgebruikers krijgen een melding en kunnen contacten opslaan. Zodra een gebruiker positief op SARS-CoV-2 wordt getest, wordt automatisch een geanonimiseerde aanbeveling verstuurd naar alle mensen die in de afgelopen twee weken als contact van de besmette persoon zijn opgeslagen. Met deze aanpak is er niet langer grootschalige isolatie van alle burgers noodzakelijk. De federale minister voor Digitalisering, Dorothee Bär (CSU), staat achter dit idee. Haar CSU-collega’s in de Beierse staatsregering zijn nog duidelijker: “Een ieder zou kunnen helpen door de app te downloaden,” zegt bijvoorbeeld CSU-politicus Michael Kuffer. Een PR-campagne zou volgens hem snel op touw gezet kunnen worden. Ook de Bondscommissaris voor gegevensbescherming, Ulrich Kelber, ziet in een vrijwillig geïnstalleerde anticorona-app als een geschikte manier om de viruspandemie in te dammen. In Singapore is een dergelijke tracking app zeer succesvol gebleken in de beteugeling van het virus. RKI werkt in samenwerking met het Fraunhofer Heinrich-Hertz-Institut für Nachrichtentechnik in Berlijn aan de ontwikkeling.
Testcapaciteit uitbreiden
De Zuid-Koreaanse aanpak leert: door veel te testen kunnen besmette personen direct worden geïsoleerd, zodat zij het virus niet verder kunnen verspreiden. Momenteel zijn er in Duitsland 300.000 tot 500.000 tests per week mogelijk, einde april hoopt Spahn dit te kunnen verhogen naar 200.000 per dag, staat in het strategiepaper ‘Hoe we Covid-19 onder controle krijgen’, van het Ministerie van Binnenlandse Zaken.
Daartoe worden onder andere in Duitsland steeds meer drive-through teststations opgezet – wederom naar voorbeeld uit Zuid-Korea. In Hannover, Duisburg, Unterföhring bij München en Esslingen worden drive-through-stations al met succes gebruikt. Mensen die ervan verdacht worden besmet te zijn met het coronavirus rijden naar een teststation, laten een uitstrijkje uit de keel nemen, en rijden dan verder. Zo bestaat er alleen contact tussen de persoon die het uitstrijkje neemt, en wordt besmettingsgevaar in wachtruimtes in ziekenhuizen of dokterspraktijken ingeperkt.
De analysecapaciteit kan worden uitgebreid door ook andere laboratoria in te zetten, zoals die van dierenartspraktijken. De momenteel gangbare detectiemethode is de zogenaamde polymerasekettingreactie, kortweg PCR, die het genetisch materiaal van de ziekteverwekkers detecteert. Daarnaast heeft het Stuttgarter bedrijf Bosch Healtcare Solutions in samenwerking met het Noord-Ierse bedrijf Randox Technologies een volautomatische sneltest ontwikkeld, die vanaf april ingezet kan worden. Een uitstrijkje uit de neus of keel van een mogelijke patiënt wordt in een cartridge geplaatst, die al alle reagentia bevat die nodig zijn voor de test, en vervolgens voor analyse in het Vivalytic-apparaat geplaatst. Omdat het analyseproces volledig geautomatiseerd verloopt, kan de arts ondertussen andere taken uitvoeren. De sneltest geeft binnen 2,5 uur uitsluitsel, bij reguliere tests duurt dit nu nog een tot twee dagen.
De maatregelen die door de federale en de deelstaatregeringen nu zijn afgesproken, gelden voorlopig tot 19 april. Politici en economisch experts sturen erop dat er rond Pasen een duidelijk tijdsplan met betrekking tot de exitstrategie moet staan. Dit vergt een coördinerende rol van de bondsregering en een goede afstemming met de deelstaten, die in de aanloop naar de gedeeltelijke lockdown waarin Duitsland zich nu bevindt op verschillende momenten verschillende maatregelen hebben genomen. Vooralsnog lijkt het erop dat Duitsland de koers van Zuid-Korea wil gaan varen en met tests en tracking de verspreiding van het virus te lijf wil gaan.
