Een week nadat de Commissie een Europees herstelprogramma presenteerde, bereikte de Duitse regering een akkoord over een Duits stimuleringspakket ter hoogte van in totaal €130 miljard.
Het pakket bevat o.a. lastenverlichting voor burgers en bedrijven door een tijdelijke BTW-verlaging van 19% naar 16%, respectievelijk 7% naar 5%, een programma voor een overbruggingsfinanciering voor MKB’ers en fiscale verruimingen om het ondernemersklimaat te verbeteren. Inhoudelijk ligt het akkoord sterk in het verlengde van de voorstellen van de Europese Commissie met inzet op klimaatmaatregelen, digitalisering en innovatie.
Investeringen in waterstofeconomie
Opvallend is het afzien van een inruilstimulans voor auto’s. Vanuit o.a. de ‘auto-deelstaten’ kwam het geluid om een de zogenaamde ‘Abwrackprämie’ ook voor benzine en dieselauto’s in te voeren. Uiteindelijk is dit voorstel niet overgenomen en wordt duidelijk ingezet op stimulering van de verkoop van elektrische voortuigen door de aankooppremie van elektrische auto’s (tot €40.000) tot eind 2021 te verdubbelen tot €6000 (totale kosten: €2,2 miljard). Naast deze premie wordt geïnvesteerd in de versnelde uitbouw van laadinfrastructuur, R&D op gebied van e-mobiliteit en batterijceltechniek (€2,5 miljard). Met een ‘bonusprogramma’ wordt geld uitgetrokken voor autoproducenten en toeleveranciers voor investeringen in nieuwe technologie (€2 miljard).
De regering investeert €7 miljard om de nationale waterstofeconomie op gang te brengen. Zo wil de regering vooral industrie en zwaar transport helpen om te verduurzamen en daarnaast de Duitse industrie een voorsprong verlenen om een positie als exporteur van waterstoftechnologie op te bouwen. Het programma is grotendeels gebaseerd op het concept van de Duitse nationale waterstofstrategie, waarvan de goedkeuring door het kabinet maandenlang steeds weer is uitgesteld. Volgens de strategie moet tot 2030 5 GW aan duurzame waterstofproductie via elektrolyse worden gecreëerd. Volgens experts is de vraag naar groene waterstof veel groter en zou het ambitieniveau op minstens 10 GW moeten liggen. Minister Altmaier (BMWi) wil de uitbouw van elektrolyse capaciteit juist begrenzen omdat anders de doelen voor het aandeel van duurzame elektriciteit in het net in het geding komen. De waterstofproductie moet worden opgebouwd door private partijen met behulp van zowel directe subsidies als via zogenaamde Carbon Contracts for Difference, waarin een lagere CO2 uitstoot word beloond. Daarnaast wordt geïnvesteerd in waterstof tankstations voor zwaar transport en worden opties onderzocht voor het verplicht bijmengen van groene waterstof en andere synthetische brandstoffen in de luchtvaart.
Naast de €7 miljard voor nationale maatregelen wordt er nog eens €2 miljard beschikbaar gesteld voor economische partnerschappen met landen waar waterstof efficiënt geproduceerd kan worden. In deze regio’s wil men grote “Made in Germany” productiefaciliteiten neerzetten om de lokale energieproductie te verduurzamen en import van waterstof naar Duitsland op te starten. Daarbij worden ook efficiënte opslag en transportmogelijkheden onderzocht. Daarnaast wil Duitsland met andere lidstaten een Europees Waterstofagentschap opzetten om gezamenlijk de capaciteit voor Europese waterstofproductie en infrastructuur te benutten.
Elektriciteitsprijs/EEG-Umlage
De grootste post op energiegebied – €11 miljard – is de verlaging van de EEG-Umlage. De Wet voor hernieuwbare energie (Erneuerbare Energien Gesetz) garandeert door middel van een toeslag een afnameprijs voor hernieuwbare energie, de kosten worden doorberekend aan de elektriciteitsgebruiker d.m.v. een EEG-toeslag bovenop de elektriciteitsprijs. Door de lage elektriciteitsvraag als gevolg van corona en de hoge productie van groene elektriciteit, daalt de marktprijs en zou het verschil tussen gegarandeerde vergoeding en marktprijs stijgen. Voor 2021 werd een EEG-toeslag voorspeld van meer dan 8 cent/kWh, in 2020 is deze 6,756 cent/kWh. Met het conjunctuurpakket is de EEG-toeslag vastgezet op 6,5 cent in 2021 en 6,0 cent in 2022. De hoge elektriciteitsprijs wordt in Duitsland veel aangehaald als argument tegen de energietransitie. De stabilisering van de elektriciteitsprijs zou moeten leiden tot meer planningszekerheid bij bedrijven.
Onderzoek en ontwikkeling
Met een Zukunftspaket ter hoogte van €50 miljard ondersteunt de regering onderzoek en ontwikkeling op toekomstgerichte gebieden zoals kunstmatige intelligentie, klimaattechnologie, waterstof, e-mobility en quantumonderzoek. Minister van Onderwijs en Onderzoek Anja Karliczek benadrukte dat deze besluiten de basis leggen om van dit decennium een decennium van onderwijs, onderzoek en innovatie te maken: “We bestrijden de gevolgen van deze pandemie en gebruiken de crisis om ons te herpositioneren in de internationale concurrentiestrijd”.
Om ondernemers te stimuleren ondanks de crisis te blijven investeren in onderzoek en ontwikkeling en zo het Duitse concurrentievermogen te waarborgen, wordt het maximale bedrag dat voor R&D-uitgaven van de belasting afgetrokken mag worden naar €1 miljoen verdubbeld. In het toegepaste onderzoek wordt de medefinancieringsplicht voor ondernemers die economisch zeer door de coronacrisis zijn getroffen verlaagd. In projecten waarin dit een rol speelt ondersteunt de bondsregering buitenuniversitaire onderzoeksorganisaties vanuit een speciaal fonds, om te voorkomen dat veelbelovende onderzoeksprojecten tot stilstand komen. Voor deze maatregelen wordt €2 miljard gereserveerd. Nog eens €300 miljoen gaat naar projectgebonden onderzoek met een focus op de grote veranderingen in het energiesysteem: sectorkoppeling en digitalisering.
Digitalisering
De coronacrisis leert dat de digitale dienstverlening van de Duitse overheden, maar ook van veel bedrijven nog een zetje in de goede richting kan gebruiken. Met €1 miljard worden gemeentes en mkb’ers ondersteund in de digitale transformatie, onder meer door uitgebreidere afschrijvingsmogelijkheden voor digitale activa, de ontwikkeling van een soevereine infrastructuur. en een financieringsprogramma ter ondersteuning van de oprichting en uitbreiding van digitale platforms. De digitale infrastructuur zal o.a. met de snellere uitbouw van breedband internet en 5G worden versterkt.
Het Onlinezugangsgesetz (OZG) verplicht de federale en deelstaatregeringen om uiterlijk in 2022 575 van hun diensten te digitaliseren. Drie miljard euro zal worden ingezet om de uitvoering van het OZG te bevorderen in de financieel zwakke gemeenten.
Kunstmatige intelligentie (AI) zal de komende jaren een doorslaggevende rol spelen bij productinnovatie en zodoende bijdragen aan de economische groei in bijna alle velden. Daarom worden de geplande investeringen in AI van 3 miljard euro tot 5 miljard euro in 2025 verhoogd. Deze middelen zullen o.a. worden gebruikt voor de aanschaf van extra supercomputers in Duitsland om te voldoen aan de vraag naar rekencapaciteit en om de systematische levering van data uit tot nu toe niet-toegankelijke datapools t.b.v. AI-toepassingen mogelijk te maken. Competentiecentra voor AI-onderzoek worden op de lange termijn versterkt en nauw met de regionale toepassingshubs worden verbonden. Men wil AI-ecosystemen van internationale betekenis opbouwen en de basis leggen voor een Europees AI-netwerk en het concurrentievermogen van AI “Made in Europe”.
Daarnaast wil Duitsland aan de wereldtop komen als het gaat om quantumtechnologieën en met €2 miljard de opbouw van een nieuwe industrietak stimuleren. Daartoe geeft de regering consortia de opdracht om minstens twee quantumcomputers op te bouwen.
Om de digitale soevereiniteit te bewaren wil Duitsland een Centrum voor Digitalisering en Technologisch Onderzoek van de Bundeswehr oprichten om de nationale beschikbaarheid van digitale en technologische innovaties voor de publieke en private sector te verbeteren en om innovatief en interdisciplinair onderzoek te kunnen uitvoeren.
Gezondheidszorg
Het belang van de openbare gezondheidsdiensten is in de coronacrisis duidelijk geworden. In de komende vijf jaar worden deelstaten financieel ondersteund om voldoende personeel voor de gezondheidsdiensten aan te kunnen stellen en met nieuwere techniek en digitale uitrusting te kunnen voorzien. Om de interoperabiliteit tussen de bijna 400 gezondheidsdiensten te waarborgen, worden gemeenschappelijke standaards afgesproken.
Ook de Duitse ziekenhuizen worden gemoderniseerd. Met een Zukunftprogramm Krankenhäuser wordt o.a. de digitale infrastructuur in ziekenhuizen ten behoeve van verbeterde verzorging, organisatiestructuren, communicatie, tele-geneeskunde, robotica, hightech geneeskunde en documentatie uitgebouwd. In totaal wordt voor de modernisering en digitalisering van de gezondheidszorg €7 miljard uitgetrokken.
Duitsland wil zich beter voorbereiden op toekomstige epidemieën en minder afhankelijk zijn van internationale ketens. Een investering van in totaal €2 miljard moet zeker stellen dat beschermende hulpmiddelen en geneesmiddelen in voldoende mate in Duitsland kunnen worden geproduceerd, dan wel dat er voldoende voorraad in Duitsland wordt opgeslagen. Daarnaast worden programma’s voor vaccinontwikkeling voor door virussen veroorzaakte ziektes uitgebreid.
Bijlagen: