Op 13 september kwamen 75 Nederlandse, Duitse en Vlaamse experts uit de chemie- en energiebranche bijeen in Neuss in Duitsland. Er werd gesproken over de integratie van duurzame elektriciteit in de chemiesector. Aansluitend, op 14 en 15 september, bezochten 25 Nederlanders uit de kenniswereld en het bedrijfsleven bovendien een aantal vooruitstrevende projecten in Duitsland op dit terrein, ter verkenning van verdere samenwerking. De centrale boodschap: de energietransitie leidt onherroepelijk tot een verkeerstransitie (power-to-fuels) en een chemietransitie (power-to-chemicals). Hiervoor is veel onderzoek en internationale samenwerking nodig. De driedaagse missie past in de trilaterale chemiestrategie die op 28 september 2017 door de ministeries van Economische Zaken van Nederland, Noordrijn-Westfalen en Vlaanderen wordt ondertekend.

De deelstaat Noordrhein-Westfalen net over de grens kent een grote concentratie van energie-intensieve (chemie, staal) industrie. De grote chemische industrie staat aan de vooravond van een enorme omwenteling: het gebruik van fossiele brandstoffen en grondstoffen moet sterk verminderd worden door bijvoorbeeld duurzaam opgewekte elektriciteit. Onder andere nieuwe technologieën in de staal- en chloor-productie bieden mogelijkheden om duurzame elektriciteit op een effectieve manier in te zetten in de industrie. De manier waarop het Duitse project “Kopernikus” veel van deze activiteiten bundelt inspireerde de delegatieleden.

Dat dit onderwerp leeft bleek wel uit het aantal deelnemers aan de workshop in Neuss (75) en aan de missie langs bedrijven (ThyssenKrupp, Covestro) en kennisinstellingen (RWTH Aachen, Forschungszentrum Jülich) die daarop volgde (25 Nederlandse deelnemers). Op woensdag 13 september was de kick-off van het event waar naast twee plenaire sessies ook een door EEN georganiseerde matchmaking onderdeel was van het programma. Aansluitend was de innovatiemissie op donderdag en vrijdag met een zeer divers gezelschap: kennisinstellingen, bedrijven, TNO, gridoperators en energiebedrijven. Dat het onderwerp urgent aan het worden is bleek wel uit het enthousiasme van de partijen, zowel aan Nederlandse als aan Duitse zijde. Een flink aantal partijen gaat verder samenwerken om de uitdaging het hoofd te bieden.

Enkele hoogtepunten:

• H2Herten: project waar waterstof wordt geproduceerd met behulp van windenergie en een geïntegreerd systeem van brandstofcel en batterijen is opgebouwd. Een eerste stap richting lokale energieautarke systemen.
• Carbon2Chem van onder andere ThyssenKrupp: omvangrijk project om waterstof, CO2 en CO uit de staalproductie in te zetten om bijvoorbeeld methanol te produceren. Staalproducent wordt daardoor chemicalienproducent. De Duitse overheid financiert Carbon2Chem met 60 miljoen euro.
• Covestro, Leverkusen: Covestro ontwikkelt inhouse hoogwaardige membraantechnologie voor het elektrolyseproces voor chloorproductie.
• Het Power-2-X project binnen het Kopernikus programma: De coördinatie van dit omvangrijke project (10 jaar, 30 miljoen euro, 18 instituten, 27 bedrijven) is in handen van de RWTH Aachen, Forschungszentrum Jülich en de DECHEMA. De zwaartepunten zijn grootschalige electrolyse systemen en de conversie van elektriciteit in chemische producten.

Figuur 1: H2Herten, waterstof elektrolyse bij een gesloten kolenmijn

De missie was georganiseerd door het Innovatie Attaché Netwerk in Berlijn, clusterorganisaties in Nederland (VoltaChem (TNO, ECN), ISPT) en de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (team IRIS en EEN (EEN voor de matchmaking van de eerste dag)). Ook het Ministerie van Economische Zaken was bij de inhoudelijke voorbereiding betrokken. Aan Duitse kant werd met het ministerie van EZ van NRW, EEN (NRW.International), VCI en de EnergieAgentur.NRW samengewerkt. De driedaagse missie past in de trilaterale chemiestrategie die op 28 september door de ministeries van Economische Zaken van Nederland, Noordrijn-Westfalen en Vlaanderen wordt ondertekend.

Joop Gilijamse, 28 september 2017